Nowelizacja Kodeksu Karnego: Co się zmieniło od 1 października 2023 roku?
NOWELIZACJA KODEKSU KARNEGO
1 października 2023 roku weszła w życie kolejna nowelizacja kodeksu karnego. Najważniejsze zmiany omówiono poniżej.
KATALOG KAR
Do tej pory katalog kar obejmował kary:
- grzywny;
- ograniczenia wolności;
- pozbawienia wolności;
- 25 lat pozbawienia wolności;
- dożywotniego pozbawienia wolności.
WYMIAR KARY GRZYWNY
Grzywnę nieustannie wymierza się w stawkach dziennych - najniższa liczba stawek nadal wynosi 10, zaś najwyższa 540. Od października 2023 roku zmianie uległ jednak najniższy wymiar stawek możliwych do orzeczenia za przestępstwa, które zagrożone są zarówno grzywną, jak i karą pozbawienia wolności. Wówczas grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej od:
1) 50 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;
2) 100 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat;
3) 150 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.
WYMIAR KARY OGRANICZENIA WOLNOŚCI
Bliźniacze rozwiązanie zastosowano do kary ograniczenia wolności - jeżeli ustawa nie stanowi inaczej a przestępstwo jest zagrożone zarówno karą ograniczenia wolności, jak i karą pozbawienia wolności, karę ograniczenia wolności wymierza się w wysokości nie niższej od:
1) 2 miesięcy - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;
2) 3 miesięcy - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat;
3) 4 miesięcy - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.
NOWY ŚRODEK KARNY
Do katalogu środków karnych dodano degradację, którą można orzec wobec osoby, która w czasie popełnienia przestępstwa była żołnierzem, żołnierzem rezerwy lub żołnierzem w stanie spoczynku. Degradacja oznaczać będzie utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego.
KATALOG OKOLICZNOŚCI ŁAGODZĄCYCH I OBCIĄŻAJĄCYCH
Ustawodawca sprecyzował, które okoliczności popełnienia czynu należy poczytać oskarżonemu na korzyść a które na niekorzyść. I tak okolicznościami łagodzącymi są w szczególności:
1) popełnienie przestępstwa w wyniku motywacji zasługującej na uwzględnienie;
2) popełnienie przestępstwa pod wpływem gniewu, strachu lub wzburzenia, usprawiedliwionych okolicznościami zdarzenia;
3) popełnienie przestępstwa w reakcji na nagłą sytuację, której prawidłowa ocena była istotnie utrudniona z uwagi na okoliczności osobiste, zakres wiedzy lub doświadczenia życiowego sprawcy;
4) podjęcie działań zmierzających do zapobieżenia szkodzie lub krzywdzie, wynikającej z przestępstwa, albo do ograniczenia jej rozmiaru;
5) pojednanie się z pokrzywdzonym;
6) naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienie za krzywdę wynikłą z przestępstwa;
7) popełnienie przestępstwa ze znacznym przyczynieniem się pokrzywdzonego;
8) dobrowolne ujawnienie popełnionego przez siebie przestępstwa organowi powołanemu do ścigania przestępstw.
Okoliczności obciążające to z kolei:
1) uprzednia karalność za przestępstwo umyślne lub podobne przestępstwo nieumyślne;
2) wykorzystanie bezradności, niepełnosprawności, choroby lub podeszłego wieku pokrzywdzonego;
3) sposób działania prowadzący do poniżenia lub udręczenia pokrzywdzonego;
4) popełnienie przestępstwa z premedytacją;
5) popełnienie przestępstwa w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie;
6) popełnienie przestępstwa motywowanego nienawiścią z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej lub wyznaniowej ofiary albo z powodu jej bezwyznaniowości;
7) działanie ze szczególnym okrucieństwem;
8) popełnienie przestępstwa w stanie po spożyciu alkoholu lub środka odurzającego, jeżeli ten stan był czynnikiem prowadzącym do popełnienia przestępstwa lub istotnego zwiększenia jego skutków;
9) popełnienie przestępstwa we współdziałaniu z nieletnim lub z wykorzystaniem jego udziału.
ZARZĄDZENIE WYKONANIA KARY WARUNKOWO ZAWIESZONEJ
Do tej pory zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone, mogło nastąpić najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Aktualnie karę będzie można zarządzić do wykonania w ciągu roku od zakończenia tego okresu.
ZAKAZ WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA Z ODBYCIA RESZTY KARY
Sąd ma możliwość orzeczenia zakazu warunkowego zwolnienia wobec osoby skazywanej na karę dożywotniego pozbawienia wolności:
1) która przed popełnieniem czynu była prawomocnie skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym; 2) jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.
PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI
Zmianie uległ okres, który musi upłynąć, aby przedawniła się karalność za popełnioną zbrodnię zabójstwa - do tej pory był to okres 30 lat, aktualnie okres ten wynosi lat 40. Nowością jest także przepis wyłączający przedawnienie karalność przestępstw:
- zgwałcenia wobec małoletniego poniżej lat 15
- zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem
- zgwałcenia, którego następstwem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć
- zabójstwa popełnionego w związku ze zgwałceniem małoletniego poniżej 15 lat lub w związku ze zgwałceniem ze szczególnym okrucieństwem
PRZYJĘCIE ZLECENIA ZABÓJSTWA
Ustawodawca wprowadził nowy czyn zabroniony polegający na przyjęciu zlecenia zabójstwa człowieka w zamian za udzieloną lub obiecaną korzyść majątkową lub osobistą. Karą za taki czyn jest kara pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
UCHYLANIE SIĘ OD WYKONANIA ORZECZONEGO PRZEZ SĄD ŚRODKA KOMPENSACYJNEGO
Wprowadzono także inny nowy czyn zabroniony - polega on na uchylaniu się od wykonania orzeczonego przez sąd obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki, jeżeli obowiązek taki orzeczony został za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Karą za taki czyn jest kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego.
ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW MECHANICZNYCH
Po nowelizacji sąd obligatoryjnie będzie orzekał zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych także wobec osoby, która po sprowadzeniu katastrofy w ruchu zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób, sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa takiej katastrofy bądź po spowodowaniu nieumyślnego wypadku, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu ustalającym zawartość alkoholu lub środka odurzającego w organizmie, spożywała alkohol lub zażywała środek odurzający.
DODATKOWA SANKCJA ZA UDZIAŁ W BÓJCE LUB POBICIU
W razie skazania za udział w bójce lub pobiciu, sąd orzeknie (poza karą) także świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 złotych. Jeżeli jednocześnie orzeczony zostanie obowiązek naprawienia szkody lub nawiązka, orzeczenie świadczenia pieniężnego nie będzie obowiązkowe.
PODWYŻSZENIE KAR
Za udział w bójce i pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub uszczerbku na zdrowiu trwającego dłużej nić 7 dni sąd wymierzy aktualnie karę od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Jeżeli skutkiem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, kara wyniesie od roku do 10 lat pozbawienia wolności, a jeżeli skutkiem jest śmierć człowieka - od 2 do 15 lat pozbawienia wolności.
Za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego grozi aktualnie kara do 3 lat pozbawienia wolności. Wcześniej sąd miał prawo wymierzenia kary do 2 lat pozbawienia wolności albo też kary grzywny lub ograniczenia wolności.
Jednakową modyfikację wprowadzono w odniesieniu do przestępstw gróźb karalnych czy fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego - czyny te zagrożone są karą pozbawienia wolności do lat 3.
PRZEPADEK POJAZDU MECHANICZNEGO
Jest jeszcze jedna zmiana, o której, pozostając w temacie zmian, nie sposób nie wspomnieć. Ta zmiana wchodzi jednak w życie dopiero 14 marca 2024 roku. Od tego dnia sąd skazując za pewne przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądowym obligatoryjnie orzekać będzie także przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę. Jeżeli pojazd, który sprawca prowadził, nie będzie stanowił jego wyłącznej własności albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbędzie (np. sprzeda), daruje lub ukryje podlegający przepadkowi pojazd, sąd orzekać będzie przepadek równowartości pojazdu. Przepadku sąd nie będzie natomiast orzekać, jeżeli sprawca prowadząc pojazd wykonywał czynności służbowe na rzecz pracodawcy a pojazd nie stanowił własności sprawcy - wówczas sąd orzeknie nawiązkę.
adwokat Joanna Bańczyk
Śledź nas