Blog

Nowelizacja prawa spadkowego 15 listopada 2023

Od dnia 15 listopada 2023 r. ustawodawca zapowiedział zmiany w prawie spadkowym, które mają dotyczyć rozszerzenia podstaw niegodności dziedziczenia, ograniczenia kręgu spadkobierców ustawowych oraz oceny zachowania terminu do złożenia przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku lub uchylenia się przez spadkobiercę od złożenia tychże oświadczeń. Zmiany te wprowadzone zostaną ustawą zmieniającą z dnia 28 lipca 2023 r. (Dz.U. 2023 poz. 1615).

Celem krótkiego omówienia wskazanych wyżej zmian ustawowych, chronologicznie rozpocznę od tematu niegodności dziedziczenia. Dotychczas spadkobierca mógł być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

• a) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• b) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził spadkodawcy w dokonaniu jednej ze wspomnianych czynności;
• c) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Nowelizacja dodała do wyżej wskazanego katalogu dwie dodatkowe przesłanki uznania za niegodnego, przesłanka pierwsza - uporczywe uchylanie się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem, innym organem albo inną umową. Druga przesłanka została określona bardzo szeroko, jako uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, mającego swoje oparcie w małżeństwie czy więzi między rodzicami a dziećmi. W przypadku ostatniej przesłanki jest to otwarty katalog, na co wskazuje słowo "w szczególności".

Co w praktyce oznacza, że ktoś zostaje uznany za niegodnego? Osoba dotknięta takim rozstrzygnięciem zostaje wyłączona od dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Otwarcie spadku następuje zaś z chwilą śmierci spadkodawcy.

Druga zmiana w ustawie dotyczy ograniczenia kręgu spadkobierców ustawowych. Nowelizacja limituje krąg spadkobierców ustawowych w trzeciej grupie, tj. pozostawiając dziedziczenie dziadków, ich dzieci (ciotki, wujkowie) i wnuków (cioteczni/stryjeczni kuzyni), pozbawiając prawa do dziedziczenia dalszych zstępnych (dalsze dzieci).

Trzeci obszar zmian dotyczy bardzo ważnej kwestii, dotychczas bardzo spornej w praktyce orzeczniczej, a mianowicie traktującej o zachowaniu terminu 6 miesięcy na złożenie oświadczenia przez spadkobiercę o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Obecnie do zachowania wspomnianego terminu wystarczające jest złożenie do sądu wniosku o odebranie wspomnianych oświadczeń od spadkobiercy. W przypadku oczekiwania przez przedstawiciela ustawowego na uzyskanie zezwolenia sądu opiekuńczego na złożenie ww. oświadczenia w imieniu małoletniego, bieg terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku w imieniu dziecka ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania w przedmiocie uzyskania zezwolenia.

Z pewnością ta ostatnia zmiana ustawy była pożądana z powodu trudności, jakie przepis powodował w praktyce.

Podstawa prawna: art. 928, 934, 1015, 1019 ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023, poz. 1615).

Adwokat Dominika Witkowska